Bài 1 :

I.Mở bài 

Hạnh phúc của một tang gia là tựa đề chương XV của tiểu thuyết Số đỏ. Ở chương này, Vũ Trọng Phụng miêu tả đám tang của cụ cố tổ, qua đó dựng lên một màn hài kịch với mâu thuẫn trào phúng, chân dung biếm hoạ có giá trị tố cáo sâu sắc. Làm nên giá trị của chương XV chính là nghệ thuật trào phúng độc đáo của Vũ Trọng Phụng 

II. Phân tích 

1. Thuật ngữ nghệ thuật trào phúng

Trào phúng là nghệ thuật gây ra tiếng cười mang ý nghĩa phê phán xã hội. Để gây được tiếng cười trào phúng, điều quan trọng nhất là tạo được tình huống mâu thuẫn và tổ chức truyện làm nổi bật mâu thuẫn.

2. Mâu thuẫn trào phúng trong đoạn trích

- Cuối chương XIV, theo lời nhờ vả của ông Phán, cháu rể cụ cố tổ, Xuân tóc đỏ đã chào ông Phán mọc sừng ! Lời chào đó đã khiến cụ cố tổ tức uất ức vì có cô cháu gái hư hỏng và lên cơn bệnh đến nỗi sắp chết. Xuân sợ hãi bỏ chạy như một thằng ăn cắp. Nhưng mọi người lại tưởng hắn là thầy thuốc chính hiệu vì giận nên đã quên hết lương tâm nghề nghiệp. Trong khi Xuân sợ hãi trốn tránh cả gia đình cụ cố tổ lại mang ơn Xuân vì làm cho cụ cố tổ chết. Cái chết của cụ đáp ứng sự chờ mong của mọi thành viên trong gia đình, vì từ đây họ có thể chia nhau cái gia tài kếch xù. Như vậy, một kẻ có tội như Xuân ngờ đâu lại trở thành có đại công với gia đình. Xuân càng trốn chạy sợ tội thì danh dự lại càng to thêm. Thật là đáng nực cười, đúng như tác giả viết, đó là một bài học cho những kẻ nào dám bảo một người như Xuân là con nhà hạ lưu, ma cà bông, vô học, vô lại, nhặt ban quần, v.v...

- Mâu thuẫn trào phúng còn thể hiện ngay trong tựa đề của chương này Hạnh phúc của một tang gia. Tang gia gắn với đau khổ, mất mát nhưng ở đây lại diễn ra nghịch cảnh, mọi người trong đều hạnh phúc, mà niềm hạnh phúc ấy lại diễn ra muôn màu muôn vẻ : 

+ Cụ cố Hồng vốn hiếu danh, thích được già để mọi người gọi là cố, sung sướng tưởng tượng ra cảnh được mặc áo xô gai, chống gậy lụ khụ, vừa ho khạc, vừa khóc mếu, để được khen : Úi kìa, con giai nhơn đã già thế kia à !

+ Vợ chồng Văn Minh và ông Typn vui mừng vì đây là dịp tốt để lăng xê các mốt quần áo tang và tờ chúc thư đã đi vào thực hành

+ Ông Phán nhận thấy cái sừng có giá trị vì ông sẽ được thêm vài nghìn đồng trong phần chia gia tài.

+ Cô Tuyết sung sướng có dịp mặc bộ váy ngây thơ, để chứng tỏ mình còn trong trắng và thể hiện khuôn mặt buồn lãng mạn rất đúng mốt

+ Cậu Tú tân, nhân dịp này chứng minh hiệu quả của máy ảnh. 

- Cái chết của cụ cố tổ không chỉ làm cho người trong gia đình cụ cố Hồng vui sướng mà còn mang hạnh phúc đến cho những người ngoài gia đình. Cảnh sát bỗng có việc làm và có tiền. Bạn bè của cụ cố có dịp khoe các huy chương và đủ kiểu râu ria. Gia đình, phố phường tưng bừng huyên náo như ngày hội. Bọn con cháu vô tâm ai cũng sung sướng thoả thích... Người ta tưng bừng vui vẻ đi đưa giấy cáo phó, gọi phường kèn, thuê xe đám ma...

- Với những mâu thuẫn trên, đặc biệt là việc miêu tả tỉ mỉ niềm hạnh phúc của mọi người trước cái chết của cụ cố tổ, Vũ Trọng Phụng đã lột bộ mặt thật của xã hội lố lăng, chuộng hình thức, không chút tình người, vạch chân tướng của những hạng người mang danh thượng lưu trí thức, văn minh nhưng thực chất là cặn bã đạo đức giả. Đó là chưa kể đến việc lợi dụng đám tang để giải quyết việc hôn nhân cho cô Tuyết hòng xoa đi tiếng xấu hư hỏng một nửa của cô.

3. Chi tiết trào phúng

- Để tô đậm ý nghĩa trào phúng, nhà văn đã xây dựng và chọn lọc được nhiều chi tiết ấn tượng :

+ Đó là cảnh đám ma được tổ chức rất đông rất to nhưng tất cả mọi người đi đưa ma không hề có ai quan tâm đến người chết. Người thì trò chuyện về vợ con, nhà cửa, về một cái tủ mới sắm, một cái áo mới mua, người thì tận dụng cơ hội đưa ma để chọc ghẹo, cười tình hoặc bình phẩm, chê bai nhau. Nhà văn đã phải đau lòng mà bình

luận : Đám ma to tát có thể làm cho người chết trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng, nếu không gật gù cái đầu. Miêu tả hình thức đám tang với mọi nghi thức long trọng, tác giả làm nổi bật lên cái cần có mà lại không có của đám tang này là tình người.

+ Phải trẻ la ó, cậu Tú tân điên người, bà Văn Minh sốt ruột, ông Typn bực mình... Mọi người điên lên. Hoá ra người ta sốt ruột không vì người chết mà vì cái xác chết ấy sao không mau chóng được chôn để họ được hưởng Hạnh phúc của một tang gia 

+ Mỉa mai thay là cảnh cậu Tú tân bắt mọi người phải đóng kịch để chụp hình : người phải chống gậy, gục đầu, người phải lau nước mắt... Nếu coi đoạn trích là một tấn bi hài kịch thì mỗi người là một vai hề trình độ.

+ Cuối cùng phải nói đến cảnh ông Phán oặt người đi, khóc thảm thiết trên tay Xuân. Mỉa mai thay, đúng lúc xót thương lên đến cao đọ cũng là lúc ông Phán tranh thủ thanh toán sòng phẳng số tiền thuê Xuân bằng cách dúi vào tay nó một cái giấy bạc năm đồng gấp tư...

4. Ngôn ngữ trào phúng, bút pháp phóng đại :

Góp phần cho tiếng cười đầy mỉa mai còn phải kể đến ngôn ngữ của tác phẩm. Khi kể chuyện, bao giờ Vũ Trọng Phụng cũng có sự kết hợp những ngôn từ trái ngược nhau trong một câu văn để làm bật lên sự vô nghĩa lý của cuộc đời. Chẳng hạn, tác giả gọi nhà đám là bầy con cháu chí hiếu chỉ nóng ruột đem chôn cho chóng cái xác chết của cụ tổ..., hoặc tác giả miêu tả : Thật là một đám to tát có thể làm cho người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng, nếu không gật gù cái đầu...!

III. Kết luận

Đám tang cụ cố tổ đã được miêu tả bằng một nghệ thuật trào phúng điêu luyện khiến cho người ta phải mỉm cười nhưng là nụ cười xót xa cho sự lừa

Bài 2 :

I/ MỞ BÀI

Số đỏ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng, ra đời năm 1936. Tác phẩm đựơc coi là kiệt tác bất hủ trong văn chương đương thời. Với nghệ thuật trào phúng đặc sắc, Vũ Trọng Phụng đã đả kích cực kì cay độc cái xã hội trưởng giả tư sản thành thị đang chạy theo lối sống âu hóa văn minh rởm, hết sức đồi bại và lố lăng. Chương 15 với nhan đề "Hạnh phúc của một tang gia" đã đem đến cho người đọc bao thú vị như được khám phá một màn kịch trong bộ "Tấn trò đơi" của xã hội thực dân phong kiến.

II/ THÂN BÀI

1/ Nhan đề trào phúng

Theo truyền thống của dân tộc và đặc điểm tâm li của con người tổitng gia đình có một người chết đi là một tổn thất, một mất mát không có gì có thể bù đắp được. Đó chính là sự kiện buồn nhất của gia đình, con cháu, thân tộc. Chiều sâu của sự xót thước chính là chiều sâu của phẩm chất ngưòi. Nhưng ở đây "tang gia" không đau buồn, trái lại là "hạnh phúc" đối với mọi người. Vũ Trọng Phụng đã tạo nên mâu thuẫn ngay ở trong nhan đề tác phẩm. Cụ cố tổ chết đã trở thành sự kiện lớn, niềm hạnh phúc tràn ngập đối con cháu

2/ Chân dung trào phúng

Vũ Trọng Phụng đã xây dựng thành công những chân dung điển hình để phơi bày những bộ mặt đồi bại trong gia đình trưởng giả, cụ cố Hồng, vạch trần những cặn bã, những quái thai của xã hội dở tây dở ta buổi ấy. Cha chết, ông chết, bọn con cháu vô tâm sung sướng thỏa thích. Đây là dịp hiếm có đẻ khoe của, khoe giàu, phô cái sang ra cho thiên hạ biết. "Người ta tưng bừng vui vẻ đi đưa giấy cáo phó, gọi phường kèn, thuê xe đám ma". Niềm vui tràn ngập: tang gia ai cũng vui vẻ.

+ Cụ Cố hồng: hút liền một mạch 60 điếu thuốc phiện, hả hê lim dim đôi mắt. Bữa nay cha chết, cụ vui vẻ lắm, cụ nằm hút thuốc mà liên miệng nói câu: Biết rồi, khổ lắm, nói mãi. Trong cái dư vị của thuốc phiện, cụ "nhắm nghiền mắt lại để mơ màng" đến cái giờ phút hạnh phúc, hạnh phúc nhất: mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho vừa khạc vừa khóc mếuđể cho thien hạ phải trầm trồ "một cái đám ma như thế, mọt cái gậy như thế", rồi ngạc nhiên chỉ trỏ "Ui kìa, con giai nhớn đã già thế kia kìa". Con giai đã báo hiếu với cha như vậy! Đó là một nét biếm hoạ thần tình. Tâm hồn sa đoạ, đạo lý suy đồi đến cùng cực từ cha đến con.

+ Vợ chồng Văn Minh, cháu nội của cụ có tổ. Ong nội chết, đứa cháu nàt nhăm nhăm nghĩ đến chuyện chia gia tài, thích thú ra mặt vì cái chúc thư kia đã đi vào thời kì thực hành chứ không còn là lý thuyết viển vông nữa. Hơn nữa đây cũng chính là cơ hội để cho Văn Minh lăng xê, qauảng cáo cho mốt áo tang ấp ủ lâu ngày còn Tây hơn cả Tây nữa.

+ Cậu Tú Tân thì mở cờ trong bụng, được dịp trổ tài bấm máy lách tách "mấy cái máy ảnh mà đã lâu rồi cậu không được dùng tới". Lúc đưa tang, cậu lăng xăng chạy lên chạy xuống, cậu dàn cảnh, cậu đạo diễn lúc hạ huyệt bắt bẻ từng người cách "chống gậy", "gục đầu", "cong lưng". Y luộm thuộm trong một cái áo thụng trắng như một tên hề.

+ Cô Tuyết đám tang chính là cơ hội để trình diễn bộ y phục "Ngây thơ" để cho thiên hạ biết được mình chưa đánh mắt hết cả chữ Trinh. Trên mặt Tuyết vẻ buồn lãng mạn, rất hợp với mốt một nhà có đám tang.

=> Những con người trong gia đình cụ Cố Hồng được miêu tả qua những chi tiết sắc nét, tương phản giữa bên ngoài và nội tâm bên trong=>Châm biếm sâu sắc.

3/ Hình ảnh đám tang

+ Đám tang được nhà văn miêu tả bằng bút pháp châm biếm sâu cay. Một đám ma to tát "một đám ma gương mẫu" chẳng qua là một đám rước kiệu, có kiệu bát cống, lợn quay đi lọng, có lốc bốc xoảng và kèn bu dích. Có vòng hoa và 300 câu đối, vài ba trăm người đi đưa. Đúng là một đám ma tạp theo cả lối Tây, Tàu, Ta. Bởi thế nên bầy con cháu thì hạnh phúc, còn người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng nếu không gật gù cái đầu.

+ Những người đi đưa đám: Có bao nhiêu đám khách quý phái và sang trọng đến đưa ma cụ cố Tổ, có trai thanh gái lịch là bạn của Tuyết và bà Phó Đoan....Họ đến đưa ma để "cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, hẹn hò nhau...". Vũ Trọng Phụng đã tinh tế chộp được những câu mà những ngời đi đưa đám nói với nhau: "Con bé nhà ai mà kháu thế. Ừ, ừ cái thắng ấy bạc tình bỏ mẹ!...Gớm cái ngực, đầm quá đi mất!...". Những quan khách, bạn của cố Hồng thì ngực đeo đầy những huân chương, huy chương: Bắc đẩu bội tinh, cao miên bội tinh,...nhưng ai nấy đều "xúc động" khi nhìn thấy làn da trắng của tuyết thập thò sau làn áo mỏng. Giữa lúc đam ma đang đi thì Xuân Tóc Đỏ xuất hiện đã đưa đến 6 chiếc xe, với sư chùa Bà Banh, với sư cụ Tăng Phú, hai vòng hoa lớn...đã làm cho cụ bà sung sướng: "Ay giá không có món ấy thì là thiếu chưa được to, may mà ông Xuân đã nghĩ hộ tôi". Xuân Tóc Đỏ xuất hiện, ông Phán mọc sừng vốn đã "nhờ đôi sừng hươu vô hình" mà được bố vợ chia cho thêm vài nghìn đồng bạc. Trong lúc khóc thật to: Hưt, Hứt, Hứt để báo hiếu vẫn không quên dúi vào tay Xuân một tờ bạc năm đồng gấp tư.

Như vậy tang gia có hai cảnh chồng lên nhau: vỏ ngoài y như thật với tất cả hình thức hợp thời trang nhất, còn bên trong hoàn toàn trống rỗng. Sự tương phản giữa bề ngoài và bên trong đã cho thấy tính chất đóng kịch của cái xã hội này. Đó là một xã họi bịp bợm, chó đểu. Một sự đồi bại được khoác áo đạo đức, được tô son trát phấn.

=> Chương "Hạnh phúc của một tang gia" đã thể hiện xuất sắc tài kể chuyện và nghệ thuật châm biếm. Cái tài của tác giả là đã phóng đại bức chân dung biếm hoạ, những cảnh đời lố lăng theo thủ pháp của nghệ thuật trào phúng làm cho người ta cười mà thấy được bao sự phi lý, ghê tởm của cái xã hội đạo đức giả.