Đề 2: Cảm nhận của anh chị về hình tượng người lính Tây Tiến trong
đoạn: " Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc ..... Sông Mã gầm lên khúc độc
hành" (Quang Dũng, Tây Tiến)
- Tây Tiến là bài thơ hay nhất, tiêu biểu nhất của Quang Dũng. Bài thơ
được Quang Dũng viết vào năm 1948 ở Phù Lưu Chanh khi ông đã xa đơn vị
Tây Tiến một thời gian.
- Đoàn quân Tây Tiến được thành lập vào đầu năm 1947. Những người lính
Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội thuộc nhiều tầng lớp khác nhau,
trong đó có cả học sinh, sinh viên.
- Đoạn thơ cần phân tích là đoạn thứ ba của bài thơ, trong đó Quang Dũng
đã khắc họa hình tượng tập thể những người lính Tây Tiến bằng bút pháp
lãng mạn, thấm đẫm tinh thần bi tráng.
1. Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến :
Hình tượng tập thể những người lính Tây Tiến được xây dựng bằng bút
pháp lãng mạn với khuynh hướng tô đậm những cái phi thường, sử dụng rộng
rãi thủ pháp đối lập để tác động mạnh vào cảm quan người đọc, kích
thích trí tưởng tượng phong phú của người đọc.
- Trong bài thơ, Quang Dũng đã tạo được một không khí, chuẩn bị cho sự
xuất hiện trực tiếp của những người lính Tây Tiến ở đoạn thơ thứ ba này.
Trên cái nền hoang vu hiểm trở vừa hùng vĩ vừa dữ dội khác thường của
núi rừng (ở đoạn một), và duyên dáng, mĩ lệ, thơ mộng của Tây Bắc (ở
đoạn hai), đến đoạn thơ thứ ba, hình ảnh những người lính Tây Tiến trực
tiếp xuất hiện với một vẻ đẹp độc đáo và kì lạ :
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
... Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
- Quang Dũng đã chọn lọc những nét tiêu biểu nhất của những người lính
Tây Tiến để tạc nên bức tượng đài tập thể đặng khái quát những gương mặt
chung của cả đoàn quân. Qua ngòi bút của ông, những người lính Tây Tiến
hiện ra đầy oai phong và dữ dội khác thường. Thực tế gian khổ thiếu
thốn đã làm cho người lính da dẻ xanh xao, sốt rét làm họ trụi cả tóc.
Quang Dũng không hề che giấu những sự thực tàn khốc đó. Song, cái nhìn
lãng mạn của ông đã thấy họ ốm mà không yếu, đã nhìn thấy bên trong cái
hình hài tiều tụy của họ chứa đựng một sức mạnh phi thường. Và ngòi bút
lãng mạn của ông đã biến họ thành những bức chân dung lẫm liệt, oai
hùng. Cái vẻ xanh xao vì đói khát, vì sốt rét của những người lính, qua
cái nhìn của ông, vẫn toát lên cái oai phong của những con hổ nơi rừng
thiêng. Cái vẻ oai phong, lẫm liệt ấy còn được thể hiện quan ánh mắt
giận dữ (mắt trừng gửi mộng) của họ ...
- cái nhìn nhiều chiều của Quang Dũng đã giúp ông nhìn thấy xuyên qua
cái vẻ oai hùng, dữ dằn bề ngoài của những người lính Tây Tiến là những
tâm hồn còn rất trẻ, những trái tim rạo rực, khao khát yêu đương (Đêm mơ
Hà Nội dáng kiều thơm). Như vậy, trong bốn câu thơ trên, Quang Dũng đã
tạc lên bức tượng đài tập thể những người lính Tây Tiến không chỉ bằng
những đường nét khắc họa dáng vẻ bề ngoài mà con thể hiện được cả thế
giới tâm hồn bên trong đầy mộng mơ của họ.
2. Chất bi tráng của hình tượng người lính Tây Tiến :
- Khi viết về những người lính Tây Tiến, Quang Dũng đã nói tới cái chết,
sự hi sinh nhưng không gây cảm giác bi lụy, tang thương. Cảm hứng lãng
mạn đã khiến ngòi bút ông nói nhiều tới cái buồn, cái chết như là những
chất liệu thẩm mỉ tạo nên cái đẹp mang chất bi hùng:
Rải rác biên cương mồ viễn xứ
....Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
- Khi miêu tả những người lính Tây Tiến, ngòi bút của Quang Dũng không
hề nhấn chìm người đọc vào cái bi thương, bi lụy. Cảm hứng của ông mỗi
khi chìm vào cái bi thương lại được nâng đỡ bằng đôi cánh của lí tưởng,
của tinh thần lãng mạn. Chính vì vậy mà hình ảnh những nấm mồ chiến sĩ
rải rác nơi rừng hoang biên giới xa xôi đã bị mờ đi trước lí tưởng quên
mình vì Tổ quốc của người lính Tây Tiến. Cái sự thật bi thảm những người
lính Tây Tiến gục ngã bên đường không có đến cả mảnh chiếu che thân,
qua cái nhìn của nhà thơ, lại được bọc trong những tấm ào bào sang
trọng. Và rồi, cái bi thương ấy bị át hẳn đi trong tiếng gầm thét dữ dội
của dòng sông Mã :
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
Cái chết, sự hi sinh của những người lính Tây Tiến được nhà thơ miêu tả
thật trang trọng. Cái chết ấy đã tạo được sự cảm thương sâu sắc ở thiên
nhiên. Và dòng sông Mã đã trân trọng đưa tiễn linh hồn người lính bằng
cách tấu lên khúc nhạc trầm hùng
- Tóm lại, hình ảnh những người lính Tây Tiến trong đoạn thơ này thấm
đẫm tính chất bi tráng, chói ngời vẻ đẹp lí tưởng, mang dáng vẻ của
những anh hùng kiểu chinh phu thuở xưa một đi không trở lại.
III. Kết thúc vấn đề :
- Tây Tiến là sự kết tinh những sắc thái vừa độc đáo vừa đa dạng của
ngòi bút Quang Dũng. Nhà thơ đã sáng tạo được hình tượng tập thể những
người lính Tây Tiến, miêu tả được vẻ đẹp tinh thần của những con người
tiêu biểu cho một thời kì lịch sử một đi không trở lại.
- Thơ ca kháng chiến chống Pháp đã miêu tả thành công hình ảnh người
lính. Và Quang Dũng, qua bài thơ Tây Tiến nổi tiếng của mình, đã góp vào
viện bảo tàng hình ảnh những người lính đó bức chân dung người lính Tây
Tiến rất độc đáo của mình.