Câu 7  Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập:

- Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (gọi tắt là quy luật mâu thuẫn) là quy luật cơ bản nhất của phép biện chứng duy vật,nói lên nguồn gốc và động lực của  sự phát triển.

- Khái niệm mâu thuẫn biện chứng:

    Mâu thuẫn biện chứng là “sự tác động lẫn nhau giữa các mặt, các khuynh hướng đối lập nhau tồn tại vốn có trong các sự vật, hiện tượng và quá trình khách quan;hay nói cách khác,mâu thuẫn biện chứng là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập”.

    Mỗi mâu thuẫn được cấu thành từ ít nhất hai mặt đối lập. Vậy mặt đối lập là “ những mặt những yếu tố vốn có tỏng mỗi sự vật hiện tượng và quá trình,có xu hướng trái ngược nhau, ràng buộc nhau, nhưng bài trừ và chuyển hóa lẫn nhau trong chỉnh thể cấu thành sự vật làm thành mâu thuẫn “.

 Mâu thuẫn biện chứng có đặc điểm sau:

Tính khách quan: vì là cái vốn có trong các sự vật hiện tượng

Tính phổ biến: tồn tại trong tất cả các lĩnh vực (tự nhiên, xã hội và tư duy).

Tính đa dạng: sự vật hiện tượng nào cũng bao hàm mâu thuẫn,nhưng sự vật khác nhau thì có mâu thuẫn khác nhau, những giai đoạn khác nhau của mỗi sự vật có những mâu thuẫn khác nhau,những giai đoạn khác nhau của một mâu thuẫn thì biểu hiện tính chất và mức độ khác nhau,do vậy có nhiều loại mâu thuẫn.

-Quá trình vận động của mâu thuẫn:

Mâu thuẫn là một chỉnh thể, trong đó, hai mặt đối lập vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau.

- Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự liên hệ, quy định, ràng buộc lẫn nhau của các mặt đối lập, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề tồn tại của mình.

Chú ý: Trong quy luật mâu thuẫn, khái niệm “thống nhất” và “đồng nhất” thương được dùng cùng một nghĩa. Nhưng cũng có lúc, khái niệm “đồng nhất” được hiểu theo nghĩa là sự chuyên hoá lẫn nhau giữa các mặt đối lập.

- Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự xung đột, bài trừ và phủ định lẫn nhau của các mặt đối lập.

Trong một mâu thuẫn, sự thống nhất của các mặt đối lập không tách rời với sự đấu tranh giữa chúng, bởi vì trong quy định, ràng buộc lẫn nhau, hai mặt đối lập vẫn luôn có xu hướng phát triển trái ngược nhau, đấu tranh với nhau.

Chuyển hóa của các mặt đối lập

Chuyển hóa của các mặt đối lập  được biểu hiện là sự thay đổi vị trí, tính chất của nhau, sự trở thành nhau, sự giải quyết đối lập và xung đột dẫn đến sự thống nhất mới với mâu thuẫn mới. Sự chuyển hóa của các mặt đối lập có nhiều biểu hiện:

Sự thay đổi vị trí,tính chất của các mặt đối lập trong suốt quá trình tồn tại của mâu thuẫn do sự quy định bài trừ lẫn nhau giữa chúng.

Sự chuyển hóa còn có nghĩa là mặt đối lập này trở thành mặt đối lập kia, trở nên đồng nhất với nhau hoặc cả hai cũng bị xóa bỏ trong cuộc đấu tranh giữa chúng, biểu hiện này của sự chuyển hóa thượng xáy ra trong giai đoạn giải quyết mâu thuẫn.

Nghiên cứu tính chất và các hình thức tác động của các mặt đối lập trong mâu thuẫn biện chứng, ta thấy rằng mọi sự vật hiện tượng và quá trình trong thế giới bao hàm mâu thuẫn trong bản chất của chúng,mà sự tác động lẫn nhau giữa các mặt đối lập theo các hình thức phổ biến; thống nhất,đấu tranh và chuyển hóa của chúng tạo nên nguồn gốc và động lực phổ biến của sự vận động và phát triển.

Ý nghĩa phương pháp luận

Nghiên cứu quy luật này chúng ta rút ra một số kết luận sau đây.

Thừa nhận mâu thuẫn là bản chất vốn có của khách quan của mọi sự vật, đòi hỏi phải phân tích các mặt đối lập của mâu thuẫn,có như vậy mới có khả năng nắm bắt được bản chất ,khuynh hướng vận động và phát triển của sự vật. Phép biện chứng với tư cách là phương pháp nhận thức bản chất  của sự vật , cũng có nghĩa là học thuyết về mâu thuẫn và phương pháp phân tích mâu thuẫn,Lênin viết “sự phân đôi của thống nhất và nhận thức các bộ phận của nó,đó là thực chất…của phép biện chứng”.

Cần phân tích thật cụ thể một mâu thuẫn cụ thể và tìm cách giải quyết cụ thể đối với từng mâu thuẫn. Yêu cầu này đồi hỏi các nguyên tắc phân tích mâu thuẫn sau đây:

Sự vật khác nhau,quá trình khác nhau có mâu thuẫn khác nhau

Mỗi sự vật hay quá trình thì có nhiều mâu thuẫn,mỗi mâu thuẫn lại có đặc điểm và vai trò riêng đối với sự vận động và phát triển của sự vật.

Mỗi mâu thuẫn có nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn thì mâu thuẫn và mỗi mặt đối lập của mâu thuẫn cũng biểu hiện những đặc điểm riêng.

Nguyên tắc bất di bất dịch của việc giải quyết mâu thuẫn là thong qua đấu tranh giữa các mặt đối lập; còn điều hòa đối lập không phải là giải quyết mâu thuẫn,mà thực chất là suy trì mâu thuẫn trong một quan hệ hay trạng thái nhất định.