CHƯƠNG 5

KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC DOANH THU  VÀ CHI PHÍ

5.1. Kiểm toán chi phí

5.1.1. Mục tiêu kiểm toán chi phí

5.1.1.1 Đặc điểm khoản mục chi phí

5.1.1. 2. Mục tiêu kiểm toán chi phí

5.1.2. Nội dung kiểm toán chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí tài chính

5.1.2.1. Kiểm toán chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp

5.1.2.2 Kiểm toán chi phí tài chính

5.1.1.1 Đặc điểm khoản mục chi phí

Chi phí là những khoản mục chủ yếu trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Kiểm toán Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, thực chất là xem thu nhập và chi phí trong kỳ có được trình bày có trung thực, hợp lý và phù hợp với các chuẩn mực và chế độ kế toán hay không.

Khoản mục chi phí luôn có mối quan hệ chặt chẽ với các khoản mục trên Bảng cân đối kế toán

Mối quan hệ giữa chi phí và các khoản mục trên Bảng cân đối kế toán

5.1.1.1  Mục tiêu kiểm toán chi phí

- Các khoản chi phí được ghi nhận phải thật sự phát sinh và thuộc về đơn vị (Phát sinh).

- Mọi khoản chi phí phát sinh đều được ghi nhận (Đầy đủ)

- Chi phí được tính toán chính xác và thống nhất giữa sổ chi tiết và sổ cái (Ghi chép chính xác).

- Chi phí được phản ảnh đúng số tiền (Đánh giá).

- Chi phí được trình bày đúng đắn và khai báo đầy đủ (Trình bày và công bố).

5.1.2.1  Nội dung kiểm toán chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp

a.  Tìm hiểu và đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ:

Kiểm toán viên có thể áp dụng các thủ tục kiểm toán như kiểm tra tài liệu, quan sát, phỏng vấn... để khảo sát về KSNB đối với CPBH và CPQLDN để có kết luận về mức độ rủi ro kiểm soát phù hợp, làm cơ sở cho việc kiểm tra chi tiết CPBH và CPQLDN. Khi khảo sát CPBH và CPQLDN, kiểm toán viên thường kết hợp cùng với khảo sát chi phí khấu hao TSCĐ, khảo sát chi phí tiền lương và các khoản trích theo lương, khảo sát chi phí nguyên vật liệu, khảo sát tiền... ở các chu kỳ khác.

b. Các thử nghiệp cơ bản

 Thủ tục phân tích

            So sánh CPBH, CPQLDN kỳ này với kỳ trước; số kế hoạch, số dự toán đã điều chỉnh theo sản lượng tiêu thụ, doanh thu ... Mọi sự biến động phải tìm hiểu nguyên nhân để xem xét tính hợp lý hay những nghi ngờ về khả năng sai phạm.

 So sánh tỷ trọng CPBH trên doanh thu, CPQLDN trên doanh thu và thu nhập khác giữa kỳ này với kỳ trước hoặc với số kế hoạch, số dự toán để xem xét khả năng có biến động bất thường không.

b. Các thử nghiệp cơ bản

 Thủ tục phân tích:

            Xem xét sự biến động của từng khoản mục chi phí trong CPBH, CPQLDN giữa các tháng trong năm hoặc giữa kỳ này với kỳ trước để phát hiện biến động bất thường; nếu có, cần tìm hiểu nguyên nhân cụ thể để kết luận

So sánh CPBH, CPQLDN trên BCTC kỳ này với số ước tính của kiểm toán viên về CPBH và CPQLDN kỳ này (ước tính dựa trên CPBH, CPQLDN kỳ trước và tỷ lệ tiêu thụ, doanh thu.bán hàng của kỳ này so với kỳ trước) nhằm phát hiện biến động bất hợp lý nếu có.

Thủ tục phân tích

LËp b¶ng quan hÖ ®èi øng cña tõng tµi kho¶n chi phÝ trong mèi quan hÖ víi c¸c tµi kho¶n kh¸c vµ t×m c¸c quan hÖ ®èi øng bÊt th­êng.

KiÓm tra 100% c¸c ®èi øng bÊt th­êng. KiÓm tra c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh b»ng ngo¹i tÖ. KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n vµ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ khi thùc hiÖn nghiÖp vô.

Thủ tục kiểm tra chi tiết CPBH, CPQLDN

Đối chiếu tổng quát số liệu giữa sổ kế toán tổng hợp với sổ kế toán chi tiết từng khoản chi phí xem có phù hợp không?

Đối với các khoản chi phí có liên quan đến các chu kỳ khác như chi phí nguyên vật liệu, chi phí công cụ dụng cụ, chi phí khấu hao TSCĐ, chi phí tiền lương và các khoản trích theo lương, các khoản chi phí phân bổ khác..., để có kết luận cho phù hợp.

Thủ tục kiểm tra chi tiết CPBH, CPQLDN

Kiểm tra chi tiết đối với các khoản chi phí biến động bất thường.

CÇn cã nh÷ng ®èi chiÕu víi c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vµ qui chÕ cña ®¬n vÞ, nÕu ®¬n vÞ cã qui chÕ riªng cÇn l­u ý kiÓm tra xem qui chÕ ®ã cã tu©n thñ c¸c qui ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc kh«ng?

Kiểm tra chi tiết đối với các khoản chi phí xem có dấu hiệu chuyển chi phí sản phẩm sang chi phí thời kỳ không?

 Chi phÝ b¸n hµng

§èi chiÕu kho¶n chi hoa hång, chi phÝ tiÕp thÞ, chi phÝ qu¶ng c¸o,... ®· chi trong kú víi chÝnh s¸ch b¸n hµng cña ®¬n vÞ vµ c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc.

KiÓm tra, tÝnh to¸n l¹i mét sè kho¶n chi phÝ thuª ngoµi (nh©n c«ng, nhµ kho, bÕn b·i, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, ®ãng gãi...) gi÷a sè thùc chi víi c¸c chøng tõ liªn quan

 Chi phÝ b¸n hµng

KiÓm tra viÖc kÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng vµo tµi kho¶n chi phÝ chê kÕt chuyÓn (nÕu cã) xem cã tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c phï hîp, nguyªn t¾c chia c¾t niªn ®é, nguyªn t¾c nhÊt qu¸n kh«ng?

Mét sè l­u ý:

ViÖc x¸c ®Þnh sè d­ chi phÝ b¸n hµng chê kÕt chuyÓn cho SP tån kho ch­a tiªu thô gi÷a c¸c kú kÕ to¸n ph¶i thùc hiÖn theo mét ph­¬ng ph¸p nhÊt qu¸n (®èi víi doanh nghiÖp cã c¸c ho¹t ®éng cã chu kú kinh doanh dµi, trong kú kh«ng cã hoÆc cã Ýt doanh thu) (sÏ cho vÝ dô cô thÓ tiªu thøc ph©n bæ trong DN SX, trong DN x©y l¾p)

 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp

KiÓm tra chän mÉu mét sè kho¶n chi giao dÞch, tiÕp kh¸ch, c¸c kho¶n chi tµi trî, ñng hé,  c«ng t¸c phÝ....

            - TÝnh tû lÖ % chi phÝ giao dÞch, tiÕp kh¸ch trªn (/) tæng chi phÝ. Theo quy ®Þnh chØ ®­îc chiÕm 3-5%, mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt lµ 7%

KiÓm tra viÖc kÕt chuyÓn chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµo tµi kho¶n chi phÝ chê kÕt chuyÓn (nÕu cã) xem cã tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c phï hîp, nguyªn t¾c chia c¾t niªn ®é kh«ng vµ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n kh«ng?

 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp

C¸c vÊn ®Ò cÇn l­u ý:

C¸c kho¶n phÝ chuyÓn tiÒn ph¶i h¹ch to¸n vµo TK 642, nh­ng c¸c ®¬n vÞ th­êng h¹ch to¸n vµo TK 635

Mét sè ®¬n vÞ, do chi phÝ giao dÞch, tiÕp kh¸ch,...bÞ v­ît tû lÖ quy ®Þnh nªn ®Ó khã ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò nµy, nhiÒu doanh nghiÖp ®· h¹ch to¸n phÇn v­ît vµo c¸c kho¶n môc kh¸c nh­ môc chi kh¸c hoÆc TK kh¸c nh­: TK 152 (chi tiÕp kh¸ch phôc vô viÖc mua vËt t­) 

5.1.2.2 Kiểm toán chi phí tài chính

(1). Đặc điểm khoản mục chi phí tài chính.

                        Chi phí hoạt động tài chính bao gồm các khoản chi phí hoặc các khoản lỗ liên quan đến các hoạt động đầu tư tài chính, chi phí cho vay và đi vay vốn, chi phí góp vốn liên doanh, lỗ chuyển nhượng chứng khoán ngắn hạn, chi phí giao dịch bán chứng khoán,...; khoản lập và hoàn nhập dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán, đầu tư khác, khoản lỗ về chênh lệch tỷ giá ngoại tệ và bán ngoại tệ,...

(1). Đặc điểm khoản mục chi phí tài chính.

Phần lớn đối với nhiều doanh nghiệp, chi phí tài chính chủ yếu là chi lãi tiền vay; Các nghiệp vụ liên quan đến hoạt động đầu tư chứng khoán, góp vốn liên doanh, liên kết thì thường ít xẩy ra. Nên khi có hoạt động đầu tưkhả năng sai phạm chi phí tài chinh là lớn.

- Việc tính toán, đánh giá các khoản chi phí tài chính cũng phức tạp và mới: tính khoản chiết khấu thanh toán cho khách hàng; tính khoản trích lập dự phòng giảm giá chứng khoán đầu tư ngắn hạn và dài hạn.

(1). Đặc điểm khoản mục chi phí tài chính.

                        Đối với các doanh nghiệp phát sinh nhiều khoản vay, nhiều loại tiền vay thì cường độ phát sinh các nghiệp vụ liên quan đến chi phí tài chính cũng tương đối nhiều, nó liên quan đến việc tính lãi vay theo từng Hợp đồng vay/ Khế ước vay; Thời gian tính lãi...

                        Đối với các doanh nghiệp XNK, phải quy đổi tiền ngoại tệ; Việc ghi sổ các nghiệp vụ liên quan đến ngoại tệ hay xảy ra sai sót

(1). Đặc điểm khoản mục chi phí tài chính.

                        Đối với các doanh nghiệp đi vay nhiều thì giá trị khoản chi phí lãi vay cũng khá cao. Nếu kế toán hạch toán sai khoản chi phí tài chính sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tính trung thực và hợp lý của nhiều chỉ tiêu trên BCTC.

Các Rủi ro chủ yếu trong chi phí tài chính:

Tính toán, đánh giá sai: sai phương pháp và nguyên tắc, sai số học

Ghi chép nghiệp vụ không đúng đối tượng: Có nhiều doanh nghiệp không sử dụng TK  635 coi đây là hệ thống TK của các tổ chức tín dụng; Kế toán hạch toán thu nhập tài chính vào bên có TK 635; Hạch toán khoản chi phí chuyển tiền vào TK 635.

(2)Kiểm toán chi phí tài chính

Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ chi phí tài chính

                        KTV cần khảo sát, tìm hiểu để biết được hệ thống kiểm soát nội bộ nói chung, việc kiểm soát đối với chi phí tài chính nói riêng của DN có không? Mức độ kiểm soát như thế nào? Có khả năng phát hiện và ngăn chặn các sai sót hay không để dự đoán rủi ro khoản mục này.

b.  Các thủ tục phân tích

                        Mục đích của việc sử dụng thủ tục phân tích trên là để tìm ra những biến động bất thường và những sai lệch thông tin để định hướng kiểm toán và phương pháp kiểm toán thích hợp.

b.  Các thủ tục phân tích

- So sánh các khoản chi phí tài chính giữa kỳ này với kỳ trước hoặc với kế hoạch (nếu có)

- Lập bảng phân tích tổng quát quan hệ đối ứng tài khoản và nhận dạng các quan hệ đối ứng bất thường hoặc có nội dung không rõ ràng

- So sánh số ước tính chi phí tài chính của KTV trên cơ sở tổng số vốn vay, tổng số vốn đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết, tổng số vốn đầu tư chứng khoán và tỷ suất lợi nhuận bình quân của các lĩnh vực tương ứng sau đó so sánh với chitài chính đã ghi trên BCTC của đơn vị.                  

b.  Các thủ tục phân tích

- So sánh chi phí tài chính kỳ này với chi phí kỳ trước (chi phí kế hoạch) theo từng loại (chi phí/các khoản lỗ hoạt động đầu tư tài chính, chi phí đi vay vốn, chi phí/lỗ chuyển nhượng chứng khoán, khoản dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán...)(tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức và lợi nhuận được chia và các hoạt động tài chính khác ...) nhằm xác định sự biến động về chi phí để định hướng kiểm toán.

- So sánh tốc độ tăng chi phí tài chính và tốc độ tăng khoản đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết, chứng khoán, cho vay, đi vay; lợi nhuận và tốc độ tăng tiền lương.

. Kiểm tra chi tiết về nghiệp vụ và số dư.

                        Chi phí là các tài khoản không có số dư nên chỉ tiến hành kiểm tra nghiệp vụ mà không kiểm tra số dư.

                        Thực chất là kiểm tra từng nghiệp vụ chi phí tài chính đã ghi sổ có đáng tin cậy không? KTV phải thoả mãn được các khía cạnh sau:

Các nghiệp vụ là có thật

Các số liệu ghi đã được tính toán, đánh giá hợp lý

Các nghiệp vụ đã được ghi chép đầy đủ và đúng kỳ

Các nghiệp vụ đã ghi sổ có đảm bảo sự phân loại

 Chi phÝ l·i vay:

-           Khi kiÓm to¸n chi phÝ l·i vay cÇn chó ý:

+ CÇn kiÓm tra hîp ®ång vay vèn vµ viÖc tr¶ l·i vay ®Ó kh¼ng  ®Þnh c¸c kho¶n l·i vay kh«ng v­ît qu¸ møc l·i suÊt cho phÐp

+ KiÓm tra c¸c phiÕu tÝnh l·i lÇn cuèi cïng cho tõng kho¶n vay ®Ó kh¼ng ®Þnh chi phÝ l·i vay ®­îc thùc hiÖn theo ®óng nguyªn t¾c chia c¾t niªn ®é.(tÝnh hÕt th¸ng 12)

 Chi phÝ l·i vay

+          CÇn chó ý lo¹i trõ l·i vay ®Çu t­ TSC§, bÊt ®éng s¶n trong thêi gian TSC§ ch­a ®i vµo ho¹t ®éng ra khái chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.

+          CÇn chó ý viÖc tÝnh l·i ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo sè ngµy trong th¸ng chø kh«ng tÝnh theo th¸ng.

  VÝ dô:

            Ngµy 1/3 DN vay ng©n hµng 300 tr, tiÒn vay ®­îc chuyÓn th¼ng cho nhµ cung cÊp ®Ó nhËp thiÕt bÞ; theo hîp ®ång: thêi gian vay lµ 2 n¨m, l·i suÊt 1%/th¸ng vµ ®­îc tr¶ hµng th¸ng. Ngµy 19/6 thiÕt bÞ ®· l¾p ®Æt xong vµ ®i vµo sö dông; DN ®· h¹ch to¸n vµo chi phÝ tiÒn l·i vay trong n¨m lµ 30,5 triÖu.

Yªu cÇu: LËp bót to¸n ®iÒu chØnh.

            Thêi gian tõ 1/3 ®Õn 19/6  lµ:                                                               - Th¸ng 3: 30 ngµy

                                    - Th¸ng 4: 30 ngµy

                                    - Th¸ng 5: 31 ngµy

                                    - Th¸ng 6: 19 ngµy

                                     Céng:  110 ngµy

L·i vay tÝnh vµo gi¸ trÞ thiÕt bÞ lµ:

                                     (300x110)/30 x 1% =11triÖu 

§iÒu chØnh:     Nî TK 211:          11tr.

                                                   Cã TK 421:        11tr.

5.2 Kiểm toán doanh thu

5.1.1.1 Đặc điểm khoản mục doanh thu

5.1.1.1 Đặc điểm khoản mục doanh thu

5.1.1.2.Mục tiêu kiểm toán doanh thu

5.1.2 Nội dung kiểm toán

Tìm hiểu HTKSNB và thực hiện các thử nghiệm kiểm soát với doanh thu

Thực hiện các thử nghiệm cơ bản

Thực hiện các thử nghiệm cơ bản

Thực hiện các thử nghiệm cơ bản

Thực hiện các thử nghiệm cơ bản

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ

Kiểm tra chi tiết doanh thu HĐ tài chính

Kiểm tra chi tiết doanh thu HĐ tài chính