Cre: Quang Ngô

Gần đây mình đọc được hai bài phân tích về nhân vật Zhongli, nay tổng hợp lại cho mọi người cùng đọc cho vui :3
Có rất nhiều chi tiết trong thiết kế nhân vật của Zhongli liên quan đến cổ văn Trung Quốc. Tuy nhiên, những chi tiết này trong bản dịch Anh bị mất vì khó có thể dịch được trọn nghĩa, trong bản dịch tiếng Việt cũng thế, tuy có sự tương đồng trong từ ngữ nhưng bản dịch ra lại không trọn vẹn/bị thiếu nghĩa.

Tên của Zhongli

Tên của Zhongli phồn thể là 鍾離 - dịch ra là Chung Ly (về sau trong bài cũng dùng tên Hán Việt này). Đây vốn là tên một nước chư hầu rất nhỏ thời Xuân Thu, nằm ở phía đông Nghi Giang tỉnh An Huy. Sau này nơi đây cũng là địa điểm của trận chiến Chung Ly thời Nam Bắc Triều. Tất nhiên, đây cũng là một họ của Trung Quốc.

Tách từng chữ ra thì ta có nghĩa sau
鍾 - có 2 nghĩa danh từ và 1 nghĩa động từ
Bộ chuông lớn dùng trong tế lễ và chiến tranh
Cái chén uống rượu
Tụ hợp lại 離 - đơn giản chỉ có một nghĩa động từ là ly biệt.

Ghép nghĩa lại, mỗi bạn muốn hiểu theo nghĩa là cái chuông ly biệt hay chén rượu ly biệt thì tùy. Nhưng theo mình, nghĩa của tên Chung Ly là "Tụ hợp (và) ly biệt". Vì cả hai từ sẽ đều là động từ. Vả lại, cái tên này cũng rất phù hợp cho một vị thần đã sống 6000 năm, vì Nham Vương Đế Quân hẳn đã trải qua bao nhiêu lần tụ hợp và ly biệt. Biết bao nhiêu đồng đội, bạn bè của Chung Ly đã hội ngộ và rời đi, để lại mình ổng tiếp tục sống và lưu giữ ký ức về tất cả những người bạn của mình.

VỀ TÊN BANNER CỦA CHUNG LY

LĂNG TẨU THỊ TRIÊU (陵藪市朝)
Lăng (陵): gò đồi, mộ của vua chúa.
Tẩu (藪): nơi thôn dã
Thị (市): cái chợ, nơi thành thị.
Triêu (朝): hướng về.

Cụm “Lăng tẩu thị triêu” này là lấy từ bài thơ “Phản ẩn thi” của Vương Khang Cư thời Tấn

Tiểu ẩn ẩn lăng tẩu, đại ẩn ẩn triêu thị.
Câu này có nghĩa là ẩn sĩ bình thường thì ở ẩn chốn núi hoang rừng rậm, còn người đại ẩn sĩ đã ngộ ra đạo lý thì lại ở nơi chợ phố ồn ào. Lấy câu này để tả Chung Ly, một vị thần quyết định nghỉ hưu nhưng vẫn sống với con người nơi cảng Ly Nguyệt phồn hoa.

Tên banner dịch ra tiếng Anh Gentry of Hermitage phải dịch thẳng ra nhưng mất chất thơ, còn banner Việt dùng Đồng cỏ thị thành tuy đúng chữ và nghe vần điệu nhưng vì khác biệt văn hóa nên cũng chả hiểu được :v

VỀ CUNG MỆNH CỦA CHUNG LY

Tất cả cung mệnh của Chung Ly đều đề cập tới ngọc, và trong văn hóa Trung Quốc, ngọc mang rất nhiều ý nghĩa. Đầu tiên, trong Lễ Ký, Khổng Tử từng viết:
Phẩm chất của bậc quân tử xưa tới nay được sánh như ngọc.

Trong game còn có ai quân tử được hơn Chung Ly không :v nên dùng ngọc để lấy tên cung mệnh của ổng cũng dễ hiểu.
Trong Chu Lễ, cũng nhắc về ngọc được dùng như vật tế trong nghi thức xưa của Trung Quốc:
Lấy ngọc chế 6 vật tế, để tế Trời Đất tứ phương. Lấy thương Bích tế Trời, lấy hoàng Tông tế Đất, lấy thanh Khuê tế Đông, lấy xích Chương tế Nam, lấy bạch Hổ tế Tây, lấy huyền Hoàng tế Bắc.

Giờ phân tích từng cung mệnh:

CM1 - NHAM GIẢ, LỤC HỢP DẪN CHI VI CỐT (巖者, 六合引之為骨)
Giả (者): nghĩa là người, hoặc được dùng như một đại từ phiếm chỉ.
Lục hợp (六合) : nằm trong cụm lục hợp bát hoang, ai hay đọc truyện Tàu chắc hiểu liền ha, sáu hướng tám phương, ý chỉ thiên hạ
Dẫn (引) : có thể hiểu là lấy từ, hoặc là thừa nhận.
Cốt (骨) : xương cốt.
Có một cách nói, nham thạch là cốt (lõi) của Trái Đất, những dãy núi là sống lưng của đại lục.
Quả thật như vậy, vì nham thạch chiếm một phần lớn trong vỏ Trái Đất, mà núi non hùng vĩ cũng là từ nham thạch cấu thành nên.

Trong thần thoại Trung Quốc, Bàn Cổ sinh ra từ đá, sau khi khai thiên lập địa thì ngã xuống, xương cốt biến thành nham thạch, thân thể biến thành núi non.

Nên cung mệnh đầu tiên của Chung Ly có thể hiểu là: Nham thạch, được trời đất dùng để làm thành khung xương sống lưng của mình.

Mà Nham giả cũng có thể chỉ Nham Thần, là Chung Ly, cho nên câu này còn có thể hiểu theo cách khác: Trong Đại chiến Ma Thần, Chung Ly nam chính bắc chiến bình định Ly Nguyệt tứ phương, tôn xưng Nham Vương Đế Quân, cũng chính là chủ nhân của mảnh đất này. Bởi thế "dẫn" cũng có thể hiểu là thừa nhận, mà "cốt" có thể hiểu là cốt lõi, trung tâm của nơi này (cũng chính là thủ lĩnh).

CM2 - THẠCH GIẢ, BÁT HOANG UẨN NGỌC NHI MINH (石者, 八荒韞玉而明)
Bát hoang (八荒) : đã nói ở trên cm1
Uẩn ngọc (韞玉) : có ẩn chứa ngọc (ngọc ở đây cũng ám chỉ phẩm chất của quân tử)
Nhi minh (而明) : sáng lên, hoặc là thấu hiểu rõ ràng

Theo lời người viết, câu này mang đậm phong vị cổ văn Trung Quốc. Vốn Trung Quốc luôn thích cái đẹp hàm súc, cho rằng nét đẹp bên trong luôn vượt xa hình thức bên ngoài.

Uẩn ngọc được nhà thơ Lục Cơ thời Tây Tấn viết trong bài Văn phú:
Thạch uẩn ngọc nhi sơn huy, thủy hoài châu nhi xuyên mị.
Vì đá ôm ngọc nên núi sáng, vì nước có châu nên sông đẹp.

Hay Lưu Vũ Tích thời Đường trong bài Lậu thất minh có viết:
Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh; Thuỷ bất tại thâm, hữu long tắc linh.
Núi dẫu không cao, có tiên sẽ nổi; Sông dẫu không sâu, có rồng sẽ linh
Mọi vậy mọi chuyện trên đời, không phải vì bề ngoài mà được ca ngợi, mà nhờ tinh túy bên trong mới nên danh.

Vì thế “Bát hoang uẩn ngọc nhi minh” có thể được hiểu là: Thiên hạ đất trời vì hàm chứa ngọc mà rạng rỡ.

Ở đây nhắc một chút về câu giới thiệu Chung Ly trong post của MHY:
韬玉之石, 可明八荒; 灿若天星, 纵横无双
Thao ngọc chi thạch, khả minh bát hoang; Xán nhược thiên tinh, tung hoành vô song.

Đá ẩn chứa ngọc, chiếu rọi bát hoang; Sáng tựa sao trời, tung hoành thiên vô sông.

Ta có thể hiểu câu này ám chỉ Chung Ly sinh ra từ đá, là viên ngọc mà bát hoang dưỡng thành. Khi Chung Ly xuất thế, thiên hạ lại nhờ viên ngọc ấy mà sáng ngời. Nếu ứng vào lúc Đại chiến Ma Thần, nhờ vào Chung Ly mà thời đại hỗn loạn ấy trở nên trật tự rõ ràng.

CM3 - KHUÊ CHƯƠNG, MINH NHƯNG BẤT DI KỲ HUY (圭璋, 暝仍不移其暉)
Khuê Chương (圭璋): đã nói ở trên, thanh Khuê và xích Chương là hai ngọc khí tế Đông và Nam. Khuê Chương được xếp trước hai ngọc khí Hổ Hoàng, cũng đại điện tư tưởng phẩm đức cao thượng của con người.
Minh (瞑) : tối tăm, bóng đêm
Bất di (不移) : không dời đổi, không thay đổi.
Kỳ (其): nó, đại từ phiếm chỉ
Huy (晖): ánh sáng

Câu này khá liên quan với vế thứ hai trong lời giới thiệu đã nói ở trên: "Xán nhược thiên tinh, tung hoành vô song".
Ta có thể hiểu câu “Minh nhưng bất di kỳ huy” là một viên ngọc thạch lóng lánh, dù là hắc ám tối tăm cũng không thể nào thay đổi ánh sáng của nó.

Khuê Chương hẳn là ám chỉ Chung Ly, còn “minh” chỉ cái gì, khó mà nói được. Có thể đó là thời gian dài đằng đẵng tạo nên “sự bào mòn”, hay lịch sử bị che lấp, hay là Thiên Lý, cái gì cũng có khả năng.

CM4 - HOÀNG TÔNG, PHÁ NHI BẤT ĐOẠT KỲ KIÊN (黃琮, 破而不奪其堅)
Hoàng Tông (黄琮) : đã nói ở trên, hoàng Tông là ngọc khí tế Đất.
Phá nhi (破而): bị phá hư nhưng
Bất đoạt (不奪): không thể bị đoạt lấy
Kỳ kiên (其堅): sự cứng rắn của nó

Hoàng Tông là ngọc khí trong tròn ngoài vuông, đại diện cho mặt đất và Thiên tử, trong 6 loại ngọc khí thì nó dầy dặn nên có độ cứng hơn cả. Nên câu này mang nghĩa đen là dù bị phá hoại, công kích cỡ nào thì cũng không thể phá vỡ sự cứng rắn của hoàng Tông. Nghĩa đen ở đây ám chỉ phẩm cách của Chung Ly cứng rắn tựa hoàng Tông, tinh thần ngài luôn bất khuất. Nham thạch quả thật rất cứng chắc khó phá vỡ, tượng trưng cho tính cách công chính cương trực. (Hay nói như Venti thì ổng là đồ cứng đầu :v)

CM5 - THƯƠNG BÍCH, KHU CHI TRƯỜNG CHIÊU THIÊN LÝ (蒼璧，驅之長昭天理)
Thương Bích (蒼璧): đã nói ở trên, thương Bích là ngọc khí tế Trời.
Khu chi (驅之) : sai sử, chỉ huy, điều khiển đi tới
Trường (长) : tức dài lâu
Chiêu (昭) : bộc bạch, rõ rệt.
Thiên lý (天理): Mắm chúa =))))) đùa tí, thiên lý là lẽ trời đấy :v

Thương Bích là ngọc khí hình tròn đại diện cho bầu trời và cũng đại diện cho Thiên tử, vì thế tiếp tục ám chỉ Chung Ly.
Khu chi trường chiêu thiên lý có thể hiểu nôm na là ra lệnh, điều khiển kẻ dưới đi theo thiên lý từ xa xưa.

Câu này ám chỉ Chung Ly chính là người chấp hành lẽ trời, nhiệm vụ của hắn ở nhân gian chính là hành thi lẽ trời, chưởng quản con người, dẫn dắt họ đi theo đúng với thiên lý.

Nói theo thuyết âm mưu sau Archon Quest thì Chung Ly là kẻ đại diện cho Celestia (Thiên Lý) điều khiển con người, như kẻ điều khiển súc vật (vì chữ 驅 còn có nghĩa là lùa súc vật)

CM6 - KIM NGỌC, LỄ DƯ THIÊN ĐỊA TỨ PHƯƠNG (金玉，禮予天地四方)
Kim ngọc (金玉): Vàng và ngọc, kim loại quý. Chỉ sự quý trọng, tiền bạc của cải.
Lễ (禮): tế lễ, lễ nghi.
Dư (予): ta, từ tôn xưng cổ; hoặc nghĩa là cho.

Có thể hiểu là: Ta lấy những gì quý giá nhất tế thiên địa bốn phương
Hoặc hiểu là: Bản thân ta là thứ quý giá nhất hiến tế thiên địa bốn phương.
Câu này theo cả 2 nguồn mình đọc thì đều cho rằng chỉ là chốt lại toàn bộ 5 cung mệnh phía trên. Có một điểm đáng lưu ý là bạch Hổ và huyền Hoàng là 2 ngọc khí không được dùng trong cung mệnh của Chung Ly, không biết do không phù hợp hay là được chừa lại để cho plot hay content sau này.

Ý nghĩa thiên phú
(P) Huyền Nham Thần Đoạn (懸岩宸斷):
Huyền nham (懸岩): vách đá, vực đá
Thần (宸): cung vua, nơi vua ngự - Đoạn (斷) : quyết định. Cả cụm thần đoạn là một từ cổ mang nghĩa quyết định của hoàng đế.

Không hiểu sao sang bản Việt lại dịch thành “Đá Treo” :v Người viết bài không tìm được mối liên hệ giữa hiệu quả skill và tên skill.

(P) Xuy Kim Soạn Ngọc (炊金饌玉)
Dịch từng chữ thì nghĩa là nấu vàng ăn ngọc. Đây là một thành ngữ lấy từ bài Đế kinh thiên (Thiên thơ về kinh đô) của Lạc Tân Vương thời Đường, miêu tả lại cảnh vàng son xa hoa của kinh đô.

Bình đài thích lý đới sung dung; Xuy kim soạn ngọc đãi minh chung
Đài cao, nội ngự cao sừng sững; Mâm vàng, tiệc ngọc gọi chuông rung
(P) Tinh Thạch Mệnh Lý (晶石命理)
Dịch từng chữ thì nghĩa là trong số mệnh đã có tinh thạch. Vừa giải thích nguồn gốc của Chung Ly và lý giải tại sao anh nhà rèn thương thì được hoàn trả nguyên liệu đá (đáng ra phải là tất cả các vũ khí chứ đằng này có mỗi thương :v)

DỊCH NGHĨA VOICELINE SKILL
Toàn bộ voicelines khi dùng chiêu E và Q của Chung Ly đều là thành ngữ tiếng Trung :v
Skill E
靡堅不摧 - My kiên bất thối - Không gì kiên cố mà không phá nổi.
壁立千仞 - Bích lập thiên nhận - Vách cao ngàn nhận (nhận = ⅛ trượng)
震天撼地 - Chấn thiên hám địa - Chấn động đất trời
安如磐石 - An như bàn thạch - Vững như bàn thạch
固若金湯 - Cố nhược kim thang - Vững như thành đồng
俱收並蓄 - Câu thu tịnh súc - Đại loại là thu gom tất cả và tích trữ (ai hiểu câu này sửa giùm mình nha :D)
Skill Q
Nên chú ý một chút là trong cả 3 câu Chung Ly nói khi thả Q, chữ “Thiên” có thể hiểu ổng đang tự xưng, nãy giờ trên cung mệnh cũng giải thích ổng giống như trời của Ly Nguyệt vậy :v
天動萬象 - Thiên động vạn tượng - Trời động thì mọi thứ rung chuyển theo
天理長駆 - Thiên lí trường khu - Đạo trời dẫn dắt
此乃天道 - Thử nãi thiên đạo - Đây là thiên đạo
________________________
Bài gốc: https://www.reddit.com/r/ZhongliMains/comments/mjzf8z/references_and_details_of_zhongli_from_chinese/?utm_source=share&utm_medium=web2x&context=3
https://bbs.nga.cn/read.php?tid=24424701
Mình biết đếm từ 0 tới 10 bằng tiếng Trung thôi chứ không biết, tất cả là gg dịch + QT. Đồng thời mình cũng thêm một số kết luận của mình vào trong bài, nên nếu có sai sót trong dịch thuật/kết luận mong mn lịch sự góp ý :D
________________________
Ai muốn đọc thêm về các mẩu truyện, lore của game có thể tìm theo tag #archonstory và #teyvatstory của mình nha :v