📌 Gió thiên hà là những cơn gió mạnh được tạo thành từ các hạt tích điện, ejecta và lượng khí nóng và lạnh khác nhau, tương tác với một lực đủ mạnh để động năng của ejecta chuyển thành năng lượng nhiệt.

❓ Những chủ để về gió trên Trái đất, hay thậm chí gió Mặt trời đã quá quen thuộc đối với hầu hết chúng ta. Vậy còn ‘’Gió thiên hà’’? Loại gió này có tồn tại? Nếu có, nó mang những đặc tính gì?

🌌 Gió thiên hà là những dòng các hạt tích điện tốc độ cao thường được thổi ra từ các thiên hà . Với tốc độ từ 300 đến 3.000 km /giây, những cơn gió này có thể thổi vật chất vào quầng sáng của thiên hà, có thể trộn với khí quầng phát ra tia X nóng hoặc đẩy hoàn toàn vật chất ra khỏi thiên hà để trộn lẫn với không gian liên thiên hà. Gió thiên hà có hai nguồn năng lượng: sao và lỗ đen (tức là các lỗ đen siêu lớn ẩn nấp ở trung tâm của hầu hết các thiên hà).

⚛️ Trong trường hợp là các sao, gió thiên hà được cung cấp năng lượng từ gió sao tốc độ cao được đẩy ra từ các ngôi sao lớn mới hình thành (tương tự như gió Mặt trời , nhưng dày đặc và mạnh mẽ hơn nhiều) và các vụ nổ siêu tân tinh.Ví dụ, thiên hà M82, trải qua một đợt bùng nổ lớn về sự hình thành sao. Vào cuối đời, những ngôi sao này sẽ phát nổ trong vụ nổ siêu tân tinh, thứ sẽ đẩy vật chất sao thậm chí nhiều hơn vào môi trường liên sao. Lượng năng lượng khổng lồ từ các cơn gió sao và vụ nổ siêu tân tinh của những ngôi sao khổng lồ này đã tạo ra một cơn gió thiên hà rõ ràng như một đám mây màu cam trong các hình ảnh tia X chụp được.

⚛️ Gió thiên hà còn được cung cấp bởi  lỗ đen siêu lớn ở trung tâm của chúng. Nếu lỗ đen đang tích tụ một lượng vật chất đáng kể, thì năng lượng kết hợp của đĩa bồi tụ và các dòng vật chất thiên hà có thể đủ để đẩy khí xung quanh khỏi thiên hà. Ví dụ, nhân thiên hà của NGC 1068 được hiển thị ở bước sóng tia X và quang học . Một cơn gió tốc độ cao (3.000 km /giây), nhiệt độ cao (100.000 Kelvin ) có thể được nhìn thấy phát ra từ vùng lân cận của hố đen siêu lớn trung tâm. Cơn gió này rất có thể được cung cấp bởi đĩa khí bồi tụ khổng lồ ( khối lượng gấp 5 triệu lần Mặt trời ) kéo dài tới 300 năm ánh sáng từ lỗ đen. Sự phát xạ quang học xung quanh khu vực trung tâm là kết quả của sự hình thành sao trong các nhánh xoắn ốc bên trong của thiên hà.

⚛️ Siêu gió được lý thuyết hóa để hình thành trong các thiên hà sao vỡ nhỏ gọn, trong đó sự tăng trưởng của sao cao hơn nhiều so với các loại thiên hà khác. Sự tăng trưởng sao tăng tốc này dẫn đến những cơn gió mặt trời phổ biến hơn hiện diện trong các thiên hà đầy sao. Siêu gió hình thành khi ejecta được giải phóng bởi siêu tân tinh hoặc gió mặt trời va chạm với lực mạnh đến mức sóng xung kích từ tác động chuyển đổi động năng của ejecta thành năng lượng nhiệt. Sự chuyển đổi dữ dội từ động năng sang năng lượng nhiệt ngăn chặn một lượng năng lượng đáng kể bị bức xạ ra.

⚛️ Điều này lần lượt tạo ra một bong bóng khí cực kỳ nóng, chịu áp lực lớn hơn nhiều so với môi trường xung quanh. Cuối cùng, bong bóng khí sẽ mở rộng để bao gồm các hạt khí khác bị đẩy ra, làm tăng thêm lực và kích thước của sự giãn nở của nó. Hiệu ứng "snowplow" này tạo ra một luồng gió sao và khí có thể trải rộng theo chiều rộng của một thiên hà. Một bài báo do Viện Công nghệ California sản xuất đưa ra giả thuyết rằng các siêu gió có khả năng di chuyển với vận tốc vài nghìn km mỗi giây khi chúng đi vào môi trường liên thiên hà.

💥 Gió thiên hà được coi là một chức năng quan trọng trong quá trình tiến hóa của một thiên hà. Gió thiên hà gây ra một luồng khí và vật chất khác vào quầng sáng của một thiên hà, đồng thời tạo điều kiện cho sự lan rộng của kim loại xung quanh một thiên hà. Gió thiên hà cũng có khả năng thổi hoàn toàn vật chất ra khỏi thiên hà và vào môi trường liên thiên hà.

📂 Nguồn: Science Realm, Wikipedia, astronomy.swin.edu.au.

#ScienceRealm #Physics #Vatly #Astronomy #Thienvanhoc