Năm lĩnh vực chúng ta cần đổi mới.

------------------------------------------------------------------------

Hãy nghĩ nhanh: Năm phát minh giúp chống biến đổi khí hậu là gì?

Bạn nghĩ đến điều gì đầu tiên? Tôi cá là bạn sẽ nghĩ về các tấm pin năng lượng mặt trời hay tua bin gió. Theo kinh nghiệm của tôi thì chúng là thứ mọi người nói đến trước tiên khi nghĩ về việc làm sao để giảm thiểu lượng phát thải khí nhà kính. 

Đúng là họ không sai. Các loại năng lượng thay thế ngày càng rẻ và nhiều nước đang cam kết phụ thuộc vào chúng nhiều hơn thay vì vào nhiên liệu hóa thạch để đáp ứng nhu cầu về điện. Đó hẳn là một tin tốt lành, ít nhất là đối với những nơi chúng ta thu được nhiều ánh sáng và gió. Những ai quan tâm về biến đổi khí hậu nên hy vọng rằng chúng ta sẽ tiếp tục khử cacbon nhiều như việc sản xuất ra điện vậy. 

Tôi từng nghĩ giải pháp về năng lượng này đủ để giải quyết vấn đề. Thật không may là không thể.

Sản xuất điện chỉ chiếm khoảng 25% lượng phát thải khí nhà kính hằng năm. Vì vậy, nếu chúng ta tạo ra toàn bộ lượng điện cần thiết mà không thải ra bất kỳ phân tử khí nhà kính nào (còn lâu chúng ta mới làm được điều đó), thì cũng chỉ cắt giảm được một phần tư tổng lượng phát thải. 

Để phòng tránh các hậu quả tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu, chúng ta cần chạm ngưỡng phát thải khí nhà kính bằng không ở mọi khu vực của nền kinh tế trong vòng 50 năm - và chúng ta cần phải bắt tay thực hiện nó trong vòng 10 năm tới. Việc này bao hàm giải quyết vấn đề về điện, và con số 75% phát thải còn lại.

Lượng phát thải khí nhà kính này từ đâu mà có? Tôi chia nó thành năm nhóm chính - mà tôi gọi chúng là các thách thức lớn trong ngăn chặn biến đổi khí hậu:

- Điện năng (25%). Mặc dù đã có nhiều tiến bộ ở thị trường năng lượng tái tạo, chúng ta vẫn cần thêm nhiều đột phá. Ví dụ, năng lượng điện gió và điện năng trường cần nguồn dự phòng không thải cacbon để phòng trường hợp những ngày lặng gió, thời tiết nhiều mây mù trong thời gian dài và suốt đêm. Chúng ta cũng cần các lưới điện này hoạt động hiệu quả hơn để có năng lượng sạch chuyển đến nơi nào cần và mỗi khi cần.

- Nông nghiệp (24%). Gia súc là nguồn phát thải khí metan khổng lồ; trên thực tế, nếu bọn gia súc là một quốc gia, chúng sẽ trở thành quốc gia phát thải khí nhà kính nhiều thứ ba thế giới! Hơn nữa là nạn phá rừng - ví dụ như chặt phá rừng để làm nương rẫy - giết chết đám cây cối giúp lọc bỏ khí CO2 ra khỏi không khí, và khi đốt lên sẽ thải khí cacbon vào lại bầu khí quyển. 

- Các ngành sản xuất (21%). Hãy nhìn các vật dụng bằng nhựa, thép, và xi măng xung quanh bạn xem. Tất cả các thứ đó đều góp phần vào biến đổi khí hậu. Sản xuất xi măng và thép cần rất nhiều năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch, chúng bao gồm các phản ứng hóa học thải ra sản phẩm phụ là khí cacbon. Vì vậy, nếu chúng ta có thể sản xuất mọi thứ mình cần với năng lượng không cacbon, chúng ta vẫn cần giải quyết vấn đề sản phẩm phụ này.

- Giao thông vận tải (14%). Các loại ô tô phát thải ít thì tuyệt rồi, nhưng ô tô lại chỉ chiếm một phần nhỏ trong số các loại phương tiện giao thông vận tải phát thải khí nhà kính hiện nay - và tỷ lệ đó sẽ giảm trong tương lai. Lượng phát thải phần lớn là từ máy bay, tàu chở hàng và xe tải. Chúng ta hiện không có phương án không phát thải cacbon nào cho các phương tiện này.

- Các tòa nhà (6%). Bạn có đang làm việc hay sinh sống ở nơi có lắp máy điều hòa? Chất khí ga làm lạnh bên trong máy điều hòa là một loại khí nhà kính. Hơn nữa còn cần rất nhiều năng lượng để chạy máy điều hòa, máy sưởi, đèn đuốc, và các thiết bị điện khác. Những thứ như cửa sổ và vật liệu cách nhiệt sẽ hiệu quả hơn. Việc giải quyết vấn đề này sẽ dần trở nên quan trọng trong vài thập kỷ tới khi dân số toàn cầu di chuyển đến sống tại các thành phố. Khối lượng xây dựng trên khắp thế giới sẽ gấp đôi về diện tích vào năm 2060. Việc này giống như rằng cứ mỗi tháng thế giới sẽ bổ sung thêm một lượng bằng khối lượng thành phố New York liên tục trong suốt 40 năm ròng. 

(10% cuối cùng thuộc về mục số sáu, mục linh tinh bao gồm những thứ như năng lượng cần để chiết tách xăng và dầu.)

Tôi cho rằng các vấn đề lớn này lại là cách khá hữu ích để ta suy nghĩ về biến đổi khí hậu. Nó cho ta thấy được năng lượng không chỉ giúp ngôi nhà hoạt động hay giúp ô tô chạy, mà là cốt lõi của mọi thành phần trong cuộc sống: chúng là thức ăn ta nuốt vào dạ dày, là quần áo ta mặc trên người, là ngôi nhà ta sinh sống và là các sản phẩm ta đang tiêu dùng. Để ngăn chặn trái đất ngày càng ấm dần lên, chúng ta cần các đột phá trong việc sản xuất, trồng trọt thực phẩm, vận chuyển hàng hóa và con người - không chỉ bó gọn trong việc khiến ngôi nhà hoạt động hay vận hành ô tô.

Các thách thức này ngày một trở nên cấp thiết. Tầng lớp trung lưu thế giới đang gia tăng với tốc độ nhanh chưa từng có, và khi bạn tiến lên bậc thang thu nhập cao hơn, dấu chân cacbon của bạn sẽ càng lớn. Thay vì đi bộ, bạn sẽ mua một chiếc xe đạp (không sử dụng xăng nhưng có thể được làm bằng kim loại có quy trình chế tạo mất nhiều năng lượng rồi được chuyển đến cho bạn thông qua tàu chở hàng và xe tải chạy bằng nhiên liệu hóa thạch). Cuối cùng thì bạn cũng mua chiếc xe máy để đi làm xa hơn với công việc tốt hơn để đủ tiền đưa con đi học. Gia đình bạn ăn nhiều trứng, thịt và sữa hơn để có dinh dưỡng tốt hơn. Bạn đến chợ tìm mua một cái tủ lạnh và bóng đèn điện để con bạn học bài ban đêm, cùng một ngôi nhà kiên cố bằng kim loại và bê tông.

Tất cả các gạch đầu dòng chi tiêu mới này đồng nghĩa với các cải thiện vật chất của đời sống con người. Nhìn chung thì đây là tin tốt cho thế giới - nhưng lại là tin xấu cho môi trường khí hậu nếu chúng ta không tìm cách cải thiện đời sống mà không bổ sung thêm khí nhà kính vào bầu khí quyển.

Đây hẳn nhiên là vấn đề khó nhằn. Không rõ là các đột phá lớn sẽ như thế nào. Nhưng hầu như chúng ta sẽ cần nhiều cách giải quyết cho từng thách thức khác nhau. Đó là lý do tại sao chúng ta cần đầu tư nhiều vào nghiên cứu và phát triển cho cả năm nhóm vấn đề ngay từ bây giờ.

"Số tiền tài trợ hiện có đã tăng hơn ba tỷ đô la mỗi năm."

May mắn là các chính phủ và các khu vực tư nhân đang đẩy mạnh công việc này. Kể từ khi bắt đầu vào năm 2015 - khoảng hai mươi quốc gia đã cam kết tăng kết đôi tiền viện trợ cho công tác nghiên cứu và phát triển năng lượng sạch - số tiền tài trợ hiện có đã tăng hơn ba tỷ đô la mỗi năm. 

Về cá nhân tôi, tôi là thành viên của một nhóm các nhà đầu tư vào một quỹ tư nhân có tên là (BEV), quỹ này đang đầu tư hơn một tỷ đô la để giúp các công ty có triển vọng đưa những ý tưởng tuyệt vời từ phòng thí nghiệm ra thị trường trên quy mô lớn. Chúng tôi đang sử dụng năm nhóm thách thức lớn kể trên làm khuôn khổ cho các khoản đầu tư. Mọi ý tưởng chúng tôi đang hỗ trợ đều được thiết kế để giải quyết một trong số vấn đề đó - và sứ mệnh của chúng tôi là nhận được sự thúc đẩy lớn từ quan hệ đối tác mới ở châu Âu.

Chúng tôi vẫn đang tập trung vào chi tiết, nhưng đây là những gì tôi có thể cho bạn biết ngay bây giờ: Tôi sẽ đến Brussels trong tuần này để ký một thỏa thuận của tổ chức Breakthrough Energy (BEV) và Ủy ban châu Âu. Mục tiêu của chúng tôi là tạo ra một thương hiệu đầu tư chung có tên là Breakthrough Energy Europe (Năng lượng đột phá châu Âu), sẽ hoạt động như một quỹ thí điểm đầu tư vào các công ty châu Âu đang giúp giải quyết các thách thức lớn. Các đối tác sẽ cam kết 100 triệu Euro, một nửa từ Ủy ban châu Âu và một nửa từ BEV.

Nhưng sự việc không đơn giản là về gây quỹ và kinh phí, mà là tạo ra cách khiến số tiền đó mang lại kết quả.

Vì quá trình nghiên cứu năng lượng có thể mất nhiều năm - thậm chí hàng thập kỷ - mới có kết quả, các công ty cần những nhà đầu tư kiên nhẫn, những người sẵn sàng làm việc với họ về lâu dài. Về lý thuyết, các chính phủ có thể cung cấp hình thức đầu tư đó, nhưng trên thực tế, họ không giỏi trong việc xác định các công ty có triển vọng và nhanh nhẹn để giúp các công ty đó phát triển.

Tôi hy vọng mối quan hệ hợp tác này sẽ là khởi đầu. Chúng ta cần nhiều hỗ trợ hợp tác khắp thế giới như thế này hơn nữa. 

Trong năm tới, tôi sẽ viết một loạt bài đăng về chủ đề này về mỗi trong số năm nhóm thách thức, tập trung vào một số giải pháp đầy hứa hẹn mà tôi đang tìm hiểu. (Trong thời gian chờ đợi, tôi đã đăng một số câu đố ngắn, vui nhộn về năng lượng và khí hậu.) Tôi được truyền cảm hứng từ những nhà phát minh tài năng đang giải quyết các vấn đề về biến đổi khí hậu và tất cả các đối tác đang hỗ trợ công việc này. Tôi thật nóng lòng muốn chia sẻ sự tiến bộ của họ cho bạn nghe. 

**

Ngày 17/10/2018

Link nguồn: https://www.gatesnotes.com/Energy/My-plan-for-fighting-climate-change