I. TÁC GIẢ - NGUYỄN DU

- Nguyễn Du (1765-1820) tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên.

- Quê quán: ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

- Sinh trưởng trong một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống về văn học.

- Cuộc đời:

+ Nguyễn Du gắn bó sâu sắc với những biến cố lịch sử của giai đoạn cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX.

+ Nguyễn Du đã sống phiêu bạt nhiều năm trên đất Bắc rồi về ở ẩn tại quê nội Hà Tĩnh.

- Là người có kiến thức sâu rộng, am hiểu văn hóa dân tộc và văn chương Trung Quốc. Cuộc đời từng trải, đi nhiều, tiếp xúc nhiều đã tạo cho Nguyễn Du một vốn sống phong phú và niềm thông cảm sâu sắc với những đau khổ của nhân dân. Nguyễn Du là một thiên tài văn học, một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn.

- Sự nghiệp văn học: gồm những tác phẩm có giá trị lớn bằng chữ Hán và chữ Nôm. Thơ chữ Hán có ba tập, gồm 243 bài. Sáng tác chữ Nôm xuất sắc nhất là Đoạn trường tân thanh, thường gọi là Nguyễn Du.

II. TÁC PHẨM - TRUYỆN KIỀU

- Truyện Kiều là tác phẩm tiêu biểu nhất của thể loại truyện Nôm trong văn học Trung đại Việt Nam.

- Viết Truyện Kiều, Nguyễn Du có dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân - Người Trung Quốc.

- Tuy nhiên, phần sáng tạo của Nguyễn Du là hết sức lớn. Chính điều này mới làm nên giá trị của kiệt tác Nguyễn Du.

1. Tóm tắt tác phẩm:

a. Phần thứ nhất: Gặp gỡ và đính ước

- Thúy Kiều là một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn, con gái đầu lòng một gia đình trung lưu lương thiện, sống trong cảm "êm đềm trướng rủ màn che" bên cạnh cha mẹ, hai em là Thúy Vân và Vương Quan.

- Trong buổi du xuân nhân tiết Thanh minh, Thúy Kiều gặp chàng Kim Trọng "phong từ tài mạo tót vời".

- Giữa hai người chớm nở một mối tình đẹp; hai người chủ động, tự do đính ước với nhau.

b. Phần thứ hai: Gia biến và lưu lạc

- Trong khi Kim Trọng về quê chịu tang chú, gia đình Kiều bị mắc oan, Kiều nhờ Vân trả nghĩa cho Kim Trọng còn nàng thì bán mình chuộc cha,

- Thúy Kiều bị bọn buôn người là Mã Giám Sinh, Tú Bà, Sở Khanh lừa gạt, đẩy vào lầu xanh.

- Sau đó được Thúc Sinh - Một khách làng chơi hào phóng, cứu vớt khỏi đời kỉ niệm nhưng lại bị vợ cả là Hoạn Thư ghen tuông, đày đọa. Kiều phải trốn đến nương nhờ của Phật.

- Sư Giác Duyên vô tình gửi nàng cho Bạc Bà - kẻ buôn người như Tú Bà, nên Kiều lần thứ hai rời vào lầu xanh. Ở đây, Thúy Kiều gặp Từ Hải - Một anh hùng "đội trời đạp đất". Từ Hải lấy nàng Kiều, giúp nàng báo ân báo oán. Nhưng rồi bị Tổng đốc trọng thần Hồ Tôn Hiến lừa, Từ Hải chết, nàng bị ép gả cho viên thổ quan.

- Đau đớn, tủi nhục, Kiều trẫm mình ở sông Tiền Đường nhưng nàng được sư Giác Duyên cứu và lần thứ hai Kiều nương nhờ cửa Phật.

c. Phần thứ ba: Đoàn tụ

- Sau nửa năm về Liêu Dương chịu tang chú, Kim Trọng trở về tìm Kiều.

- Hay tin gia đình Kiều gặp nạn, chàng đau đớn vô cùng. Tuy kết duyên với Thúy Vân nhưng Kim Trọng chẳng thể nào nguôi được mối tình đầu say đắm.

- Chàng quyết cất công lặn lội đi tìm Thúy Kiều, nhờ gặp sư Giác Duyên mà Kim, Kiều tìm được nhau...

- Gia đình đoàn tụ.

2. Giá trị nội dung:

- Giá trị hiện thực: là một bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo và coi trọng đồng tiền. Đặc biệt là tác phẩm còn khắc họa số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến - dù có tài năng nhưng không được làm chủ cuộc đời của mình, phải chịu nhiều cay đắng, khổ cực.

- Giá trị nhân đạo: tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, tiếng nói khẳng định đề cao tài năng, nhân phẩm và khát vọng chân chính của con người (khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc,...)

3. Giá trị nghệ thuật: Tác phẩm là sự kết tinh thành tựu nghệ thuật văn học dân tộc trên các phương diện ngôn ngữ, thể loại. Với Truyện Kiều, nghệ thuật dân tộc và thể thơ lục bát đã đạt tới đỉnh cao rực rỡ. Với Truyện Kiều, nghệ thuật tự sự đã có bước phát triển vượt bậc, từ nghệ thuật dẫn chuyện đến nghệ thuật miêu tả thiên nhiên, khắc họa tính cách và miêu tả tâm lí con người.

III. GHI NHỚ

- Nguyễn Du là thiên tài văn học, danh nhân văn hóa, nhà nhân đạo chủ nghĩa, có đóng góp to lớn đối với sự phát triển của văn học Việt Nam.

- Truyện Kiều là kiệt tác văn học, kết tinh giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và thành tựu nghệ thuật tiêu biểu của văn học dân tộc.